از کجا بدانم سندروم روده تحریک پذیر دارم؟ راه درمانش چیست؟

سندروم رودۀ تحریک‌پذیر یا Irritable bowel syndrome در علم پزشکی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی محسوب می‌شود. بنابر آمارهای جهانی چیزی حدود ده تا پانزده درصد از جمعیت جهان درگیر این بیماری هستند.

دردهای شکمی، اسهال، یبوست و نفخ زیاد از علائم شایع سندروم رودۀ تحریک‌پذیر می‌باشد و با توجه این‌که علت به‌وجود آمدن این بیماری به صورت دقیق مشخص نشده است اما اختلال در فعالیت‌ ماهیچه‌های روده، تغیرات هورمونی و رشد باکتری‌ها در روده می‌تواند زمینه‌ساز اصلی این بیماری باشد.

شناخت نقش روده در فرآیند گوارش

روده قسمت اصلی و مهم دستگاه گوارش به‌حساب می‌آید. در بدن هر انسانی لوله‌ای معادل 9متر از قسمت معده تا مخرج وجود دارد که به آن روده می‌گویند. عملیات گوارش که متشکل از تجزیه و تبدیل غذا به مواد ساده‌ و قابل جذب است به عهدۀ روده می‌باشد.

در تمام طول روده لایه‌های محافظ ماهیچه‌ای در دیواره‌های آن مشاهده می‌شود که با انقباض و حرکت، وظیفۀ خود یعنی جلو بردن غذای در حال گوارش را در طول مسیر به عهده دارند. فرآیند گوارش از دهان و هنگام خوردن غذا آغاز شده و وقتی به رودۀ باریک برسد آنزیم‌های موجود، آن را تجزیه می‌کنند. گفتنی است تمامی فرآیند جذب غذا، در رودۀ کوچک انجام گرفته و آب و مواد اضافی به رودۀ بزرگ انتقال می‌یابد.

بخش انتهایی رودۀ بزرگ، محل جامد شدن آب و مواد اضافی است سپس به مدفوع تبدیل شده و تا زمانی که عملیات تخلیه آغاز شود، در قسمتی به نام راست‌روده قرار می‌گیرد. حال اگر این فرآیند دچار اختلال شود و فعالیت روزانۀ فرد را مختل کند، احتمالا یکی از عوامل این اختلال، می‌تواند بیماری سندروم رودۀ تحریک‌پذیر ‌باشد.

در مورد بیماری‌های معده بیشتر بدانید.

بیماری سندروم رودۀ تحریک‌پذیر یا IBS چیست؟

بیماری سندروم رودۀ تحریک‌پذیر یا آی‌بی‌اِس بیماری شایعی است که بر عملکرد سیستم گوارشی بدن تأثیر می‌گذارد. با این‌که IBS یک بیماری روده‌ای محسوب می‌شود اما خوشبختانه هرگز به بیماری سرطان روده تبدیل نخواهد شد. گفتنی است طبق آمارهای منتشر شده، خانم‌ها بیشتر از آقایان در معرض این بیماری هستند و این معضل در تمامی سنین مشاهده شده است.

علائم بیماری سندروم رودۀ تحریک‌پذیر چیست؟

گرفتگی عضلات معده، نفخ شدید، دردهای غیرقابل تحمل در نواحی تحتانی و شکمی، ورم معده، اسهال‌های پی‌در پی و یا یبوست از علائم اصلی این بیماری می‌باشند.

• احساس نفخ و دفع مکرر گاز از روده: معده و شکم به طرز آزاردهنده‌ای پُر و متورم می‌شود. مدام احساس نفخ می‌کنید و احتیاج دارید تا گاز روده را خالی کنید.
• تغییر الگو گوارشی (یبوست و اسهال شدید): بیماران یا از یبوست شدید در رنج هستند یا دچار اسهال دردناک هستند.
• درد شدید همراه نیاز ناگهانی به دفع مدفوع: معمولا به صورت ناگهانی احساس نیاز به دفع محتوای روده می‌کنید و تا زمانیکه روده را تخلیه نکنید، گرفتار درد شدید در ناحیه شکم و تحتانی خواهید شد. 
• درد یا گرفتگی عضلات معده: این درد بعد از خوردن غذا بدتر شده و پس از انجام عملیات مدفوع، کاهش ‌می‌یابد.
• احساس کاذب خالی نشدن روده پی از مدفوع: پس از دفع مدفوع از روده هخمچنان احساس کاذبی دارید که هنوز نیاز به دفع بیشتر هستید درحالیکه ممکن است نیازی نباشد. 

راه‌های تشخیص بیماری سندروم رودۀ تحریک‌پذیر

چنانچه فرد بیمار احساس کند که به بیماری سندروم رودۀ‌ تحریک‌پذیر گرفتار شده‌ است، می‌بایست وعده‌های غذایی را که مصرف می‌کند به خاطر سپرده تا متوجه شود پس از مصرف کدام ماده‌ است که دچار درد شکم، اسهال و یا یبوست می‌گردد. در صورتی که با حذف آن مواد از برنامۀ غذایی خود، دیگر دچار مشکلات مطرح شده نگردید، احتمالا به این بیماری مبتلا است. در این حالت می‌بایست به پزشک متخصص مراجعه کرده و مراحل درمان را آغاز کند.

بهترین راه تشخیص بیماری سندروم روده تحریک پذیر ابتدا توسط خود بیمار است. اگر بیمار احساس کند که با مصرف برخی موادغذایی در الگوی گوارشی بدنش تغییری ایجاد می‌شود، و ایی تغییر الگو عموما با درد شدید هنگام احساس نیاز به تخلیه روده و دفع مدفوع از روده همراه است. اغلب بیمار پس از تخلیه روده آرام می‌گیرد، اما ممکن است احساس کاذب عدم تخلیه روده نیز به بیمار دست دهد. استفاده زیاد از انواع پنیر فراوری شده، میگو، جگر، شیر، سبزیجات، میوه‌های نارس و دیگر سردیجات ممکن است این حالت را تشدید کند.

اگر احساس کردید این علائم را دارید، فورا به پزشک مراجعه نمایید. پزشک متخصص با انجام آزمایشات خون یا سونوگرافی می‌تواند به این نتیجه برسد که آیا به سندروم روده تحریک پذیر مبتلا هستید یا خیر.

توجه: به صورت خودسر از داروهای آزاد یا نسخه‌های قبلی پزشکتان استفاده ننمایید. این کار ممکن است بیماری را به تعویق بیاندازد، اما راه درمانی درستی نیست. بنابراین تنها به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

یکی از روش‌های کاهش وزن اسلیو معده است که برای افراد دارای BMI بالای 35 مفید واقع می‌شود. در این زمینه توصیه می‌شود به بهترین جراح لاغری در تهران مراجعه کنید.

دکتر عبدالله زندی

دکتر عبدالله زندی با بیش از ۲۴ سال تجربه در زمینه انواع جراحی‌های چاقی و با بهره گیری از به‌روزترین تجهیزات آمریکایی و متناسب با آناتومی و ژنتیک هر فرد، جراحی‌ را انجام می‌دهد.

شناخت راه‌های بهبود و نکات خود مراقبتی

داشتن یک رژیم‌غذایی مناسب و استفاده از نکات رژیمی مفید تا حد زیادی به بهبود این بیماری کمک خواهد کرد. کوچک کردن وعده‌های غذایی یعنی مصرف وعده‌های بیشتر همراه با کم کردن حجم غذا در هر وعده، پرهیز از غذاهایی که این بیماری را بدتر می‌کند و عامل تحریک روده‌ها می‌شود، نوشیدن مقدار مناسب آب در طول شبانه روز، گنجاندن مواد غذایی دارای فیبر بالا در وعدۀهای غذایی، پرهیز از هرگونه استرس و اضطراب، پرهیز از مصرف شیر، قهوه، الکل و سیگار بهترین راه‌های بهبود این بیماری می‌باشند.

به صورت خلاصه نکات زیر را درنظر داشته باشید؛

• استرس را از خود دور کنید. در صورت نیاز دمنوش‌های آرامش بخش مصرف کنید،
• غذاهایی را که باعث تحریک روده‌تان می‌شود، شناسایی و از مصرف آنها خودداری کنید،
• و حجم وعده‌های غذایی خود را کمتر کنید.

 بایدها و نبایدها در دوران بیماری سندروم رودۀ تحریک‌پذیر

بایدها؛ رعایت موارد زیر الزامی است:

• از غذاهای خانگی به جای غذاهای آماده یا فست‌فود استفاده کنید.
• همیشه آرام بوده و تلاش کنید از هرگونه اتفاق‌ تنش‌زا به‌دور باشید.
• ورزش کردن را فراموش نکنید و تحرک کافی داشته باشید.
• از مصرف ماست‌های پروبیوتیک غافل نشوید. آن‌ها به افزایش باکتری‌های خوب در بدن کمک ویژه‌ای خواهند کرد و نوشیدن آب کافی نیز باعث جبران آب از دست رفته بدن در مواقع اسهال خواهد شد.
• حتما صبحانه میل کنید.

نبایدها؛ رعایت موارد زیر الزامی است:

• هیچ یک از وعده‌های غذایی را حذف نکنید و تلاش کنید در ساعات مشخصی وعده‌های غذایی را سرو کنید.
• در هنگام جویدن غذا کوتاهی نکنید و هرگز سریع و باعجله غذا نخورید.
• از مصرف غذاهای چرب و دارای ادویه زیاد و یا بسیار تند پرهیز کنید.
• از مصرف بیش از اندازه میوه‌ها پرهیز کنید و هرگز قبل از خواب میوه نخورید.
• مصرف انواع مشروبات الکلی و نوشابه‌های گازدار حتی به مقدار کم نیز ممنوع می‌باشد.

درمان خانگی بیماری سندروم رودۀ تحریک‌پذیر یا IBS با دمنوش

برای درمان انواع بیماری‌ها استفاده از گیاهان دارویی می‌تواند حائز اهمیت باشد. طریقۀ مصرف گیاهان دارویی می‌تواند به شیوه‌های مختلفی چون: دمنوش (دم‌کردۀ گیاهان)، عرقیات گیاهی و یا به صورت خام باشد. طب سنتی نیز با استفاده از همین روش و با استفاده از درمان‌های خانگی می‌تواند به بهبودی فرد مبتلا به بیماری سندروم رودۀ تحریک‌پذیر کمک کند. در ادامه به تعدادی از دمنوش‌های گیاهی برای درمان سندروم روده تحریک پذیر یا IBS اشاره می‌شود.

دمنوش بابونه و درمان سندرم رودۀ تحریک‌پذیر: بابونه در طب سنتی یک گیاه با طبع گرم و خشک محسوب می‌شود. بابونه در درمان دستگاه گوارش بسیار موثر است و می‌تواند موجب آرامش سیستم دستگاه عصبی نیز شود. این گیاه دارویی از تشکیل گاز و یا نفخ شکم و روده جلوگیری خواهد کرد. دمنوش بابونه به علت عطر ویژه و طعم لذت بخشی که دارد میان مردم از محبوبیت خاصی برخوردار است و می‌تواند در بهبود بیماری سندروم رودۀ تحریک‌پذیر موثر باشد.

برای تهیۀ این دمنوش کافی است چند قاشق چایخوری از گیاه بابونۀ خشک را در داخل یک قوری چینی ریخته و پس از اضافه کردن آب جوش، قوری را روی حرارت ملایم و غیرمستقیم قرارداده تا به خوبی دم بکشد.

دمنوش نعنا و درمان سندرم رودۀ تحریک‌پذیر: نعناع از دیرباز به‌عنوان یک گیاه شفابخش در درمان انواع مشکلات گوارشی محسوب می‌شده است. این گیاه خوش‌طعم و خوش‌بو، در بهبود دردهای شکمی ناشی از بیماری سندرم رودۀ تحریک‌پذیر بسیار موثر بوده و و دمنوش آن به آرامش معده و سیستم عصبی کمک شایانی خواهد کرد.

برای تهیۀ این دمنوش کافی است چند برگ از گیاه تازه که به خوبی شسته شده را در داخل یک قوری ریخته و با اضافه کردن آب جوش به آن، روی حرارت ملایم قرارداده تا دم بکشد. سپس می‌توانید با عسل یا نبات به مقدار کم میل کنید.

دمنوش چای، عسل، پودر دارچین و درمان سندرم رودۀ تحریک‌پذیر: عسل ماده‌ای شفابخش در عالم طب سنتی است. عسل طبیعی در درمان اکثر بیماری‌ها از جمله بیماری‌های گوارشی مثل: بیماری سندرم رودۀ تحریک‌پذیر بسیار موثر می‌باشد. عسل، گرفتگی عضلات شکم، اسهال و نفخ را از بین برده و موجب افزایش سلامتی فرد بیمار می‌‌شود.

برای تهیۀ این دم‌نوش کافی است مقداری پودر دارچین را در دم‌کردۀ چای سبز یا سیاه ریخته و یک قاشق غذا خوری عسل طبیعی به آن اضافه نمایید.

لازم به ذکر است؛ افرادی که بیماری دیابت دارند قبل ازمصرف هرگونه افزودنی طبیعی شیرین، عسل، نبات و غیره می‌بایست با پزشک معالج خود مشورت نمایند.

سخن پایانی

در این مطلب به شناخت عملکرد روده، شناخت بیماری سندروم رودۀ تحریک‌پذیر و علائم آن، شناخت راه‌های بهبود  این بیماری اشاره گردید. بدیهی است معاینات مدام و سالانه باعث جلوگیری از ابتلا به این بیماری خواهد شد. فراموش نکنید قبل از مصرف هرگونه داروی شیمیایی وگیاهی به صورت خودسر و بیش از حد می‌بایست پزشک معالج خود را در جریان بگذارید. در صورتی که با هر یک از علائمی چون: کاهش شدید وزن بدون دلیل، خونریزی هنگام مدفوع و یا داشتن اسهال خونی، احساس کردن توده سفت و یا تورم در شکم مواجه شدید به پزشک متخصص داخلی و دستگاه گوارش مراجعه کرده و علائم خود را با ایشان درمیان بگذارید.