دیابت یک نوع بیماری مزمن است که در آن قند خون به علت کاهش سطح انسولین یا عدم استفاده مناسب سلول‌ها از انسولین بروز پیدا می‌کند. به‌طورکلی اختلال در سیستم‌های قند خون باعث بروز دیابت خواهد شد. این بیماری انواع مختلفی دارد که باعث بروز علائم جدی در افراد می‌شوند؛ ضمن این که وجود برخی از عوامل باعث افزایش ریسک ابتلا به دیابت خواهد شد. با ما همراه باشید تا رابطه با دیابت یا دیابت ملیتوس بیشتر بخوانید.
بیماری دیابت یا قند خون چیست؟
اما دیابت چیست؟ دیابت یا قند خون بیماری است که گلوکز در خون تجمع پیدا می‌کند. تمام غذاهای حاوی کربوهیدراتی که انسان مصرف می‌کند در خون تبدیل به گلوکز (نوعی قند) می‌شود. سلول‌های بدن برای ادامه فعالیت به گلوکز نیاز دارند. زمانی که گلوکز در خون ایجاد می‌شود پانکراس یا همان لوزالمعده که در زیر معده قرار دارد اقدام به تولید یک هورمون به نام انسولین می‌کند. انسولین کمک می‌کند تا گلوکز به سلول‌های بدن وارد شود تا در خون تجمع پیدا نکند.
معمولاً در بیماران دیابتی انسولین توسط لوزالمعده به مقدار کافی ترشح نمی‌شود. البته در برخی از موارد، لوزالمعده اقدام به تولید انسولین می‌کند؛ اما سلول‌های بدن به‌خوبی پاسخ نمی‌دهند و گلوکز را جذب نمی‌کنند. معمولاً دیابت، یک بیماری مزمن و پیش‌رونده است و درصورتی‌که کنترل نشود می‌تواند بسیار خطرناک شده و حتی جان بیماران را به خطر بیندازد.
انواع بیماری دیابت کدام‌اند؟
بیماری دیابت به دودسته زیر تقسیم می‌شود:
- نوع یک
- نوع دو
بیماری دیابت نوع یک، بیماری است که به معمولاً به‌صورت ژنتیکی در فرد ایجاد می‌شود. ژنتیک به‌عنوان عامل اصلی بروز این بیماری باعث می‌شود تا از همان دوران کودکی سلول‌های موجود در پانکراس که وظیفه تولید انسولین را بر عهده دارند؛ از دست بروند. البته در برخی از موارد، بیماری دیابت نوع یک از کودکی آغاز نشده و در سنین بالاتر بروز می‌کند.
اگرچه ژنتیک عامل اصلی ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها است؛ اما وجود برخی از محرک‌های محیطی می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری خودایمنی را افزایش دهد. در برخی موارد، بیماری‌های ژنتیکی نهفته باقی می‌مانند و تنها منتظر محرک‌های محیطی هستند تا فعال شوند.
عوامل زیر باعث افزایش ریسک ابتلا به بیماری دیابت نوع یک خواهد شد:
- سابقه ابتلا به قند خون در خانواده و بستگان درجه یک
- افزایش سن
- نوع تغذیه و موقعیت جغرافیایی زندگی
تحقیقات نشان داده است نرخ دیابت نوع یک و دو در کشورهای نزدیک به خط استوا کمتر است و این موضوع اهمیت موقعیت جغرافیایی در ابتلا به برخی بیماری‌ها را نشان می‌دهد. در دیابت نوع 2 بر خلاف نوع یک، لوزالمعده انسولین لازم را تولید می‌کند؛ اما سلول‌های بدن قادر به ذخیره گلوکز نیستند و به‌این‌ترتیب قند در خون افزایش پیدا می‌کند. سبک زندگی ناسالم و چاقی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به این بیماری هستند. تحقیقات نشان داده است که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری نیز یکی از عوامل مؤثر در مبتلا شدن به دیابت نوع دو است.
علاوه بر این، افراد دارای تخمدان پلی‌کیستیک و افراد دارای چربی اضافه در ناحیه کمر، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
علائم بیماری دیابت چیست؟
بیماری دیابت علائم بسیار زیادی دارد که در ادامه به مهم‌ترین این نشانه‌ها اشاره می‌کنیم:
- افزایش تشنگی و میل به مصرف آب
- احساس ضعف عمومی در بدن
- افزایش میل به مصرف غذا و احساس گرسنگی زیاد
- ازبین‌رفتن رطوبت دهان و پوست
- کاهش وزن
- تار شدن چشم‌ها
- بهبود دیرهنگام زخم‌ها
پلی دیپسیا یا افزایش تشنگی در اثر ابتلا به دیابت یکی از مهم‌ترین و نخستین نشانه‌های ابتلا به بیماری قند خون است. پولیوری یا تشنگی و تکرر ادرار در اثر دیابت نیز یکی دیگر از نشانه‌های این بیماری است. زمانی که سطح گلوکز خون افزایش پیدا می‌کند کلیه‌ها برای دفع قند باید کار بیشتری را انجام دهد. با افزایش کار کلیه‌ها شما مجبور به دفع و تکرر ادرار خواهید شد. این موضوع می‌تواند باعث بروز کم‌آبی در بدن افراد شود و تا جایی ادامه پیدا خواهد کرد که حتی رطوبت و آب از بافت‌های بدن نیز دفع خواهد شد تا قند خون بتواند دفع شود. این موضوع بی‌آبی شدید بدن را در پی خواهد داشت.
احساس ضعف عمومی بدن از دیگر نشانه‌هایی است که به طور مداوم افراد دیابتی با آن روبه‌رو می‌شوند. زمانی که سلول‌های بدن نمی‌توانند از قند موجود در خون استفاده کنند؛ باعث می‌شود تا آن‌ها گرسنه بمانند. گرسنه ماندن سلول‌ها و عدم تغذیه مناسب آن‌ها باعث افزایش ضعف عمومی بدن خواهد شد.
از طرف دیگر، کاهش قند خون نیز می‌تواند به علت این بیماری باشد. دیابت باعث می‌شود تا افراد به طور مکرر احساس گرسنگی کنند. تغذیه یک فرد باید نهایتاً تا 70 درصد حاوی کربوهیدرات باشد؛ این در حالی است که متأسفانه در کشور ما حدود 80 تا 90 درصد مواد غذایی استفاده شده حاوی کربوهیدرات است. به عقیده متخصصان تغذیه زمانی که افراد از کربوهیدرات به‌صورت فراوان استفاده می‌کنند به طور مکرر احساس گرسنگی می‌کنند.
یکی از روش‌های کاهش وزن انجام جراحی‌های اسلیو معده و بای پس معده است که باید حتما توسط جراح لاغری متخصص و باسابقه انجام شود.
همان گونه که بیان شد در بیماران دیابتی سلول‌ها نمی‌تواند از قند موجود در خون استفاده کنند و به‌این‌ترتیب تحلیل انرژی بدن آن‌ها رخ خواهد داد. زمانی که گلوکز به سلول‌ها نمی‌رسد بدن احساس می‌کند که گرسنه است؛ به همین دلیل در صدد جبران این انرژی تحلیل رفته برخواهد آمد. در این حالت، عضله‌ها و چربی‌های بدن بیشتر سوزانده می‌شوند و تحلیل می‌روند تا انرژی ازدست‌رفته جبران شود. طبیعی است که این موضوع باعث کاهش وزن افراد خواهد شد.
همان گونه که بیان شد میزان دیابت و قند خون باید با ترشح هورمون انسولین از طرف لوزالمعده و رعایت رژیم غذایی کنترل شود. اگر انسولین به مقدار کافی ترشح نشود؛ سلول‌های بدن نمی‌توانند از انسولین استفاده کنند یا رژیم غذایی به‌درستی رعایت نشود مایع در عدسی چشم‌ها تجمع پیدا خواهد کرد که همین موضوع باعث تاری دید افراد خواهد شد.
عدم بهبود به‌موقع زخم‌ها و حتی ایجاد برخی از زخم‌ها به‌خصوص در کف پا و انگشتان می‌تواند از نشانه‌های اصلی دیابت باشد. معمولاً افرادی که با این بیماری مزمن روبه‌رو هستند در صورت بروز زخم و سوختگی، دیرتر بهبود پیدا خواهند کرد. این موضوع می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های خونی را افزایش دهد. لازم به ذکر است که بروز عفونت در خون بسیار خطرناک است و حتی می‌تواند جان افراد را هم تهدید کند.
زمان مراجعه به پزشک برای بیماران دیابتی
بیماری دیابت مانند بسیاری دیگر از بیماری‌ها دیر خود را نشان می‌دهد. در بسیاری از مواقع حتی تا پیشرفت زیاد خود را نشان نمی‌دهد و همین موضوع می‌تواند خطر آن را بیشتر کند. به‌طورکلی افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به بیماری ملیتوس هستند باید به‌صورت دوره‌ای توسط پزشک چکاپ شوند.
توصیه می‌شود افراد دارای سابقه خانوادگی دیابت و به‌خصوص قند خون نوع یک و افرادی که در طول زندگی رژیم غذایی سالمی را دنبال نکرده‌اند بهتر است به طور مداوم سطح قند خون خود را اندازه بگیرند تا در صورت ابتلا بتوانند درمان خود را آغاز کنند. بهترین درمان برای افرادی که پانکراس آن‌ها قادر به تولید انسولین نیست؛ تزریق انسولین است. همچنین پیروی از سبک زندگی سالم و عدم مصرف غذاهای حاوی کربوهیدرات و قند می‌تواند به بهبود آن‌ها کمک بیشتری کند.
علائم دیابت در بالا بیان شد البته در برخی از موارد ممکن است این علائم به دلایل دیگری غیر از دیابت نیز رخ دهد؛ اما اگر در طولانی‌مدت هر کدام از این علائم را به‌صورت مکرر مشاهده کردید؛ بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کنید و تست قند خون را انجام دهید.
به یاد داشته باشید مرز قند خون خطرناک بروز زخم‌های دیابتی به‌خصوص در کف پا است. افراد دیابتی باید با استفاده از درمان‌ها و پیروی از سبک زندگی سالم و رژیم غذایی مناسب از بروز این زخم‌ها جلوگیری به عمل‌آورند. در صورت بروز این زخم‌ها برای جلوگیری از عفونت خون باید بیمار بستری و درمان‌های جدی بر روی وی انجام شود.
دیابت در چه سنی رخ می‌دهد؟
دیابت نوع دو معمولاً در بزرگسالان و افراد دارای سن 40 سال به بالا رخ می‌دهد. البته این موضوع به این معنی نیست که این نوع بیماری در افراد جوان‌تر بروز پیدا نمی‌کند؛ اما خطر آن رخ دادن آن کمتر است. این بیماری را با نام دیابت بزرگسالان هم می‌شناسند.
به‌طورکلی ملیتوس نوع دو در کودکان به‌ندرت اتفاق خواهد افتاد؛ اما همان گونه که بیان کردیم دیابت نوع یک معمولاً از سنین کودکی و به دلایل ژنتیکی شروع می‌شود. قند خون نوع یک در بزرگسالان نیز می‌تواند رخ دهد حتی اگر در کودکی به آن مبتلا نشده باشید. به طور معمول تحقیقات نشان می‌دهد که شروع دیابت نوع یک در کودکان در بین سنین 4 تا 6 سالگی و در بین نوجوانان در سنین بلوغ بین 10 تا 14 سالگی بیشتر رخ می‌دهد. در این سنین ترشح هورمون انسولین کاهش پیدا خواهد کرد و قند در خون تجمع پیدا می‌کند.
ملیتوس در کودکان را با نام دیابت شیرین هم می‌شناسند. البته این اصطلاح به این معنی یست که قند خون با دیابت شیرین تفاوت دارد؛ بلکه برخی از متخصصان و حتی افراد عام از این اصطلاح برای دیابت کودکان استفاده می‌کنند.
تمامی افراد حتی کودکان باید رژیم غذایی سالمی را دنبال کنند و از نوشیدنی‌های حاوی قند و مواد غذایی بسیار شیرین به‌صورت فراوان استفاده نکنند. همان گونه که بیان کردیم عوامل محیطی می‌توانند باعث فعال‌شدن ژن ابتلا به بیماری دیابت نوع یک و حتی نوع دو شوند.
در برخی از موارد زنان باردار قادر به تولید به‌اندازه انسولین نیستند؛ بنابراین با بیماری دیابت بارداری روبه‌رو می‌شوند.
