لێکۆڵینەوەی بارگرانی جیهانی نەخۆشیەکان (GBD) بڵاوبوونەوەی قەڵەوی لە ژنان و پیاوانی پێگەیشتوو ئێرانی (سەرووی 20 ساڵ) بە ڕێژەی 29.3% و 13.6% ڕاگەیاندووە. قەڵەوی لە زانستی خۆراکدا بە BMI (کێش دابەشکراوە بەسەر باڵا بە مەتر چوارگۆشە) لە سەرووی 30 پێناسە دەکرێت، لەکاتێکدا کێشی زیادە بە واتای BMI لە سەرووی 25 دێت. وەک چاوەڕوان دەکرا ئاماری کێشی زیادە لە ئێران زۆر زیاترە و نزیکەی ٤٩.٧%ی پیاوان و ٦٣.٩%ی ژنان کێشیان زیادە (نزیکەی نیوەی کۆی دانیشتووان). نزیکەی هەمیشە کێشی زیادە بە کۆبوونەوەی چەوری لە ناوچەی سکدا دەناسرێتەوە و مرۆڤەکان هەوڵدەدەن بە ڕێگەی جیاواز ئەم کێشەیە چارەسەر بکەن، لەوانە بەکارهێنانی گیای جۆراوجۆری لاوازکردن. با بزانین چای لاوازکردنی گەدە چەندە بەسوودە و چ جۆرە چایەک بۆ تۆ گونجاوە.
بۆچی خەڵک بەدوای چای لاوازکردنی سکدا دەگەڕێن؟
بە لەبەرچاوگرتنی بەرزی ڕێژەی قەڵەوی لە ئێران، گەڕان بەدوای ڕێگای جیاواز بۆ دابەزاندنی کێش لەوان بەکارهێنانی چای لاوازکەری گەدە، بە تەواوی پێشبینی دەکرێت. چەوری ورگ یەکێکە لە چەورییە بەرگریکارەکان. بە واتایەکی تر بە پەیڕەوکردنی ڕێجیمێکی بنەڕەتی، ئەگەری لکاندنی ورگت بە کەمەرتەوە زۆر کەم دەبێتەوە. ئەمەش وایکردووە خەڵک بەدوای ڕێگایەکدا بگەڕێن بۆ کەمکردنەوەی چەوری ناوخۆیی ورگ، یەکێک لەوانە چای لاوازکردنی سکە.
ئایا چای لاوازکردنی گەدە کاریگەرە؟
وەڵامی ئەم پرسیارە کەمێک چالاکە. قبوڵکراوە کە هەندێک لە خۆراکە ڕووەکییەکان دەتوانن لە ناوخۆدا سووتانی چەوری زیاد بکەن و دابەزاندنی کێش خێراتر بکەن. چەندین توێژینەوە لەسەر پێکهاتە گیاییە جۆراوجۆرەکان ئەنجام دراوە لەوانە زەنجەفیل، بیبەری هیندی، زیرە و دارچین، کە دەریدەخەن ئەم پێکهاتانە دەتوانن سووتانی چەوری زیاد بکەن. بەڵام پسپۆڕانی خۆراک پێیان وایە بەکارهێنانی ئەم چایانە بە شێوەیەکی سەربەخۆ بەبێ بەکارهێنانی ڕێجیمێکی دروستی لاوازکردن ڕەنگە کاریگەرییەکی ئەوتۆی نەبێت و ئەگەر کاریگەری هەبێت ئەوا کاریگەرییەکەی کاتییە. هۆکاری سەرەکی ئەوەیە ئەگەر چەوری بسوتێنیت، بەڵام بە خواردنی کالۆری زیادە دووبارە چەوری دروستبکەیتەوە، ئەوا گۆڕانکارییەکی ئەوتۆ نابینیت. کەواتە، ئەگەر بەنیازی بەکارهێنانی چایە بۆ لاوازکردنی ورگ، پێویستە ئەم چایانە بە سەرپەرشتی پسپۆڕی خۆراک و لە هەمان کاتدا بە خۆراکی تەندروست بەکاربهێنیت.
زیاتر بخوێنەوە: هەموو شتێک دەربارەی نەشتەرگەری دابەزاندنی کێش
چای لاوازکردن بەپێی دەرمانی تەقلیدی
بەپێی پزیشکی تەقلیدی ئەو چەورییەی لە سکدا کۆدەبێتەوە بەهۆی بەڵغەمەوە دروست دەبێت. سروشتی بەڵغەم سارد و شێدارە و بۆ بەرەنگاربوونەوەی، پێویستە مرۆڤ ماددەیەکی خۆراکی کە سروشتی پێچەوانەی هەبێت، واتە گەرم و وشک بەکاربهێنێت. هەندێک خۆراک هەن، لەوانە جۆرەکانی چای لاوازکردنی گەدە لە پزیشکی تەقلیدیدا، کە یارمەتیدەرە بۆ باریککردنی گەدە بە نەهێشتنی بەڵغەم. ئەم حاڵەتانە نزیکەی هەمان ئەو حاڵەتانەن کە دەرمانی نوێ پێشنیاری دەکەن. جگە لەوەش لێرەدا یاسای پێشوو دەخەینەڕوو. واتە پێویستە هەوڵبدەیت ڕێگری بکەیت لە دووبارە دروستبوونەوەی بەڵغەم لە گەدەت و بەشەکانی تری جەستەتدا بە کەم خواردنی خۆراک. ئەم بابەتە گرنگە بە تایبەتی کاتێک سروشتی جەستەت سارد و تەڕ بێت. بەڵام ئەگەر میزاجەکەت گەرم و وشک بوو، بەکارهێنانی ئەم جۆرە چایانە بۆ ماوەیەکی درێژ دەبێتە هۆی کێشە لە بەشەکانی تری جەستەت. پێش خواردنەوەی هەر چایەکی لاوازکردن، ڕاوێژ بە باشترین پسپۆڕی لاوازکردن لە تاران بکە.
جۆرەکانی چای لاوازکردنی گەدە
هەندێک جۆری چای لاوازکردنی گەدە بریتین لەمانەی خوارەوە:
- قاوە: کافاین ڕێژەی میتابۆلیزم بەشێوەیەکی بەرچاو زیاد دەکات (3-13%)، لەگەڵ ئەوەشدا ئەگەر خەمۆکی و دڵەڕاوکێت هەبوو یان باری دەروونی بنەڕەتیت وشک بوو، نابێت زۆر قاوە بەکاربهێنیت.
- چای سەوز: چای سەوز کافاین و EGCG لەخۆدەگرێت، هەردووکیان میتابۆلیزم زیاد دەکەن. بەڵام چای سەوز سارد و وشکە و بۆ ئەو کەسانە باش نییە کە میزاجی ساردیان هەیە و قەڵەوی بەڵغەمیان هەیە.
- چای زیرە: زیرە ئاستی میتابۆلیزمی بنەڕەتی زیاد دەکات و دەبێتە هۆی دابەزاندنی کێش لە درێژخایەندا. بەڵام ئەم چایە گەرم و وشکە و بەکارهێنانی بۆ ماوەیەکی درێژ زیان بە ڕیشاڵی کۆئەندامی هەرس دەگەیەنێت. بۆیە، ئەگەر توڕەیی گەرمت هەبوو، پێویستە بە وریاییەوە زیرە بەکاربهێنیت. هەروەها دەتوانیت زیرە و دارچین و زەنجەفیل تێکەڵ بکەیت بۆ ئەوەی چایەکی لاوازکەری نایاب دروست بکەیت. بەڵام ئەگەر توڕەیی گەرمت هەبوو یان جگەرت گەرم بوو، ئەم خواردنەوەیە دەبێتە هۆی کێشە.
زیاتر بخوێنەوە: دەربارەی نەشتەرگەری گەدە
کۆتا وشە
چای لاوازکردنی سک ئاماژەیە بۆ ئەو چایانەی کە دەتوانن بە بەرزکردنەوەی ئاستی میتابۆلیزم و سووتاندنی چەوری باریکت بکەن. بەڵام پێویستە ئەم چایانە بەپێی میزاجی لەش بەکاربهێنرێن و لەگەڵ ڕێجیمێکی هاوسەنگدا.
سەرچاوە:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8859716/
https://www.healthline.com/nutrition/12-fat-burning-foods#bottom-line
