گرمازدگی یکی از مشکلات شایع به‌خصوص در فصل تابستان است. گرمازدگی همان‌قدر که می‌تواند یک عارضۀ کوتاه مدت و خفیف باشد به همان اندازه هم می‌تواند مشکلات جدی برای جسم ایجاد کند و خطرناک باشد، تا حدی که می‌تواند منجر به مرگ بیمار شود. داشتن اطلاعات و آگاهی دربارۀ گرمازدگی به ما کمک می‌کند که به راحتی از بروز آن پیشگیری کنیم و یا در صورت ابتلا به آن سریع‌تر درمان شویم. در این مقاله اطلاعات مفیدی در خصوص گرمازدگی ارائه خواهیم کرد.
گرمازدگی چیست؟
گرمازدگی عدم توانایی بدن در دفع گرما و افزایش حرارت بدن است که موجب از دست رفتن الکترولیت‌های بدن می‌شود. گرمازدگی اگر فورا درمان نشود به گرماگرفتگی تبدیل می‌شود و بسیار خطرناک است. در این حالت دمای بدن به بالای 40 درجۀ سانتی‌گراد می‌رسد و خطر وقوع سکته قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. زمانی که در محیطی گرم به فعالیت بدنی بپردازیم بسیار زیاد در معرض گرمازدگی قرار می‌گیریم. گرمازدگی به‌نوعی کمبود آب بدن است که به دلایل زیادی ایجاد می‌شود. در ادامه به شناخت این دلایل می‌پردازیم.
دلایل بروز گرمازدگی
عوامل متعددی در بروز گرمازدگی مؤثرند. یکی از آنها کمبود آب بدن است. آب مایع حیاتی بدن است و زمانی که بدن با کمبود آب مواجه می‌شود دمای آن بالا می‌رود و گرمازدگی بروز می‌کند. ورزش کردن و یا فعالیت‌های سنگین و قرارگرفتن در معرض دمای بالا که موجب تعریق می‌شوند، فرایند از دست دادن آب بدن را افزایش می‌دهند و در نتیجه باعث گرمازدگی می‌شوند.
تغییرات ناگهانی دما یکی دیگر از عوامل بروز گرمازدگی است. برای مثال زمانی‌که سفر می‌کنیم و از مکانی خنک به مکانی گرم می‌رویم، به‌طور ناگهانی در معرض تغییرات دما قرار می‌گیریم. در این هنگام بدن نمی‌تواند سریعا با دمای محیط وفق پیدا کند و در نتیجه امکان گرمازدگی افزایش می‌یابد.
شاخص حرارت بالا عامل دیگری برای ابتلا به گرمازدگی است. زمانی که شاخص گرما 33 درجه سانتی‌گراد و یا بالاتر است باید در خنک نگه داشتن بدن احتیاط کرد. این بدان معناست که وقتی رطوبت زیاد است، عرق به‌راحتی تبخیر نمی‌شود و بدن دچار گرگرفتگی و در نهایت گرمازدگی می‌شود.
گاهی دلایل بروز گرمازدگی به بیرون رفتن از خانه ارتباطی ندارد. مصرف برخی داروهای خاص و الکل نیز می‌توانند موجب بالا رفتن دمای بدن شوند. سن و چاقی نیز در ابتلا به این عارضه اثرگذارند.
آیا می‌دانید جراحی اسلیو معده برای افرادی که bmi بالای 35 دارند، مناسب است؟ برای مشاوره در این زمینه به بهترین جراح لاغری در تهران مراجعه کنید.
اسهال ناشی از گرمازدگی
گرمازدگی می تواند به دلیل کم آبی بدن، عدم تعادل الکترولیتها و استرس باعث اسهال شود. کم آبی یکی از علائم رایج گرمازدگی است و زمانی اتفاق می‌افتد که بدن مایعات بیشتری را نسبت به آنچه دریافت می‌کند از دست می‌دهد. این می‌تواند منجر به عدم تعادل الکترولیت شود که بر تعادل سدیم، پتاسیم، کلرید، کلسیم و منیزیم در بدن تأثیر می‌گذارد. هنگامی که این اتفاق می افتد می تواند باعث اسهال و همچنین سایر مشکلات گوارشی مانند تهوع یا استفراغ شود.
استرس نیز عاملی است که به اسهال ناشی از شوک گرمایی کمک می کند. وقتی بدن برای مدت طولانی در معرض دمای شدید قرار می گیرد، هورمون هایی مانند کورتیزول ترشح می کند که باعث تغییراتی در هضم و جذب می شود که منجر به شل شدن مدفوع یا اسهال می شود.
عدم تعادل الکترولیت ناشی از کم‌آبی بدن نیز می‌تواند به اسهال مرتبط با گرمازدگی کمک کند، زیرا بر میزان جذب آب سلول‌های شما از روده تأثیر می‌گذارد و در نتیجه باعث افزایش از دست دادن آب از طریق تولید مدفوع می‌شود. علاوه بر این، الکترولیت ها به تنظیم انقباضات عضلانی در سراسر سیستم گوارشی شما کمک می کنند، این عدم تعادل ممکن است منجر به گرفتگی یا اسپاسم شود که بیشتر به مدفوع شل یا حتی دوره های کامل اسهال در طول دوره گرمازدگی کمک می کند.
در نهایت، داروهای خاصی که برای درمان گرمازدگی استفاده می‌شوند، مانند ایبوپروفن. این داروها نیز ممکن است عوارض جانبی از جمله ناراحتی معده و یا علائم اسهال داشته باشند (اگر با معده خالی مصرف شوند بدون اینکه سطح هیدراتاسیون کافی ابتدا از طریق درمان آبرسانی (نوشیدن مایعات زیاد) ایجاد شود).
بنابراین، مهم است که نه تنها مایعات کافی بنوشید، بلکه هر دارویی را که پزشک شما تجویز کرده است، همراه با غذا یا بعد از خوردن چیزی سبک مصرف کنید.
چه افرادی بیشتر در معرض گرمازدگی قرار دارند
افراد بسیاری در معرض گرمازدگی هستند. در این بین افراد بالای 50 سال، کودکان، ورزشکاران و افرادی که به‌واسطۀ شغلشان مدت زیادی را در فضایی با دمای بالا حضور دارند بیشتر از سایرین در خطر ابتلا به گرمازدگی هستند. همچنین افرادی که روزانه به مقدار کافی آب نمی‌نوشند به‌خصوص در فصل تابستان بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به گرمازدگی هستند.
علائم گرمازدگی در کودکان و بزرگسالان
درجه حرارت بدن در حالت گرمازدگی در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. در بزرگسالان تب بالای 40 درجه و درکودکان تب بالای 4/39 است. قرمزی پوست یکی از سریع‌ترین علائمی است که در کودکان بروز می‌کند ولی در بزرگسالان حالت غش کردن معمول‌ترین علامت است. پوست صورت کودکان در حالت گرمازدگی سرخ می‌شود و کودک بی‌حال می‌شود. در این حالت حتی تفریح مورد علاقه کودک نیز نمی‌تواند او را به وجد بیاورد. در این حالت می‌توان بروز گرمازدگی در کودک را جدی گرفت.
روش‌های پیشگیری از گرمازدگی
برای جلوگیری از ابتلا به گرمازدگی در فصل گرما، کارهای مختلفی می‌توان انجام داد. انجام این کارها ساده و آسان است اما اثرات مفیدی در پیشگیری از گرمازدگی دارد.
پوشیدن لباس‌های گشاد و خنک یکی از موارد پیشگیری از گرمازدگی است. وقتی در معرض دمای هوا قرار می‌گیرید باید ابتدا پوشش خود را متناسب با شرایط تنظیم کنید. این کار برای کودکان نیز توصیه می‌شود.
نوشیدن آب و مایعات یکی دیگر از روش‌های پیشگیری از گرمازدگی است که بسیار مؤثر است. از آن‌جا که کمبود آب بدن موجب بالا رفتن دمای آن می‌شود بنابراین نوشیدن فراوان آب به تنظیم دمای بدن کمک می‌کند. پس زمانی‌که در هوای گرم قرار می‌گیرید نوشیدن مایعات خنک را فراموش نکنید. نوشیدن ترکیباتی مانند آب و خاکشیر نیز بسیار مفید است.
استفاده از میوه‌جات و سبزیجات در وعده‌های غذایی نیز یکی دیگر از موارد جلوگیری از گرمازدگی است. میوه‌ها و سبزی‌هایی نظیر کاهو و سبزی خوردن به دلیل ذخیرۀ فراوان آب در خود باعث رفع عطش و حفظ آب در بدن می‌شوند.
سعی کنید در ساعات گرم به بیرون از منزل نروید و در خانه بمانید. یا اگر مجبور به بیرون رفتن از خانه شدید در سایه قرار بگیرید و در معرض حرارت مستقیم خورشید نباشید.
از ضد آفتاب استفاده کنید. این کار مانع جذب حرارت آفتاب به پوستتان می‌شود و در پیشگیری از گرمازدگی مفید است.
ماندن در اتومبیل پارک شده در زیر آفتاب به خصوص برای کودکان یکی از دلایل عمدۀ گرمازدگی و حتی مرگ کودکان است. دمای داخل اتومبیل در این حالت در عرض مدت کوتاهی 6/7 درجه سانتی‌گراد بالا می‌رود و بدن در این شرایط نمی‌تواند خود را وفق دهد. در نتیجه درجه حرارت بدن بالا رفته و اگر فورا به این شرایط رسیدگی نشود اتفاقات ناگواری در معرض وقوع خواهد بود. این مورد را دربارۀ نوزادان بسیار جدی بگیرید.
علائم گرمازدگی
گرمازدگی با علائم بسیاری بروز می‌کند. شناخت این علائم به تشخیص سریع این عارضه کمک می‌کند و می‌توان سریع‌تر پروسه درمان را شروع کرد. دانستن این نکته ضروری است که هر چه گرمازدگی را زودتر تشخیص دهید خیلی راحت‌تر و ساده‌تر می‌توانید آن را درمان کنید.
غش کردن معمولا اولین نشانۀ بروز گرمازدگی است. فردی که دچار گرمازدگی می‌شود با بالا رفتن دمای بدن بسیار بی‌حال می‌شود و غش می‌کند. خستگی، سردرد، سرگیجه، ضعف، تهوع، گرفتگی عضلات، تعریق شدید، سرخی پوست، بالا رفتن ضربان قلب، گرگرفتگی، تشنج و بیهوشی همگی از علائم ابتلا به گرمازدگی هستند. برخی از این علائم از ابتدا خود را نشان می‌دهند، اما برخی دیگر در صورت کاهش نیافتن درجه حرارت بدن بروز می‌کنند.
آگاهی از علائم و نشانه های گرمازدگی و اسهال و همچنین زمانی که لازم است به دنبال مراقبت های پزشکی باشید، بسیار مهم است. علائمی که ممکن است نشان دهنده گرمازدگی شدید باشد عبارتند از گیجی، حالت تهوع، سرگیجه، تنفس سریع و ضربان قلب، سردرد، تعریق بیش از حد با پوست رنگ پریده یا کلا تعریق زیاد. اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، مهم است که فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
گیج و منگ شدن و عدم توانایی به عکس العمل در زمان نرمال و معقول نیز نشانه‌هایی هستند که هم برای گرمازدگی و هم برای اسهال باید فوراً به پزشک مراجعه کرد. اگر کسی هر یک از این شرایط را تجربه کند، ممکن است به دلیل کم آبی یا گیجی به دلیل ناتوانی بدن در تنظیم صحیح دما در دمای شدید، واکنشی نشان ندهد.
در این مورد بهتر است منتظر نمانید، بلکه با مراجعه به یک مرکز مراقبت فوری مثل اورژانش ها که در آن متخصصان آموزش دیده می توانند در صورت نیاز درمان فوری را ارائه دهند، فوراً کمک بگیرید.
استفراغی که بیش از 24 ساعت طول بکشد هم می تواند نشانه چیزی جدی تر از گرمازدگی یا اسهال باشد، بنابراین در این شرایط نیز مراجعه به پزشک توصیه می شود.
استفراغ می تواند باعث کم آبی بدن شود که در صورت عدم درمان ممکن است منجر به سایر مشکلات سلامتی شود، بنابراین اگر استفراغ بیش از 24 ساعت پس از تجربه هر یک از این بیماری ها ادامه یابد، معاینه توسط پزشک در یک مرکز مراقبت فوری توصیه می شود.
به طور کلی، برای افرادی که علائم شدید مرتبط با هر یک از این شرایط را تجربه می‌کنند، مانند گیجی، عدم پاسخگویی، یا تهوع و استفراغ که بیش از 24 ساعت طول می‌کشد، مهم است که فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند. آنها گزینه های تشخیص و درمان مناسب را به سرعت ارائه می دهند.
درمان گرمازدگی
درمان گرمازدگی شامل دو روش درمان خانگی و درمان پزشکی است. در موارد خفیف معمولا با استفاده از روش‌های خانگی می‌توان آن را درمان کرد. اما در مواردی که علائم رو به تشدید است و یا فرد به‌طور ناگهانی از گرمازدگی بیهوش می‌شود باید هرچه سریع‌تر او را به بیمارستان رساند.
درمان سریع گرمازدگی:
هیدراتاسیون درمانی اولین درمان برای گرمازدگی و اسهال است. این مورد شامل جایگزینی مایعات، الکترولیت ها و مواد معدنی از دست رفته با محلول آبرسانی خوراکی (ORS) است. ORS حاوی آب، نمک، قند و سایر مواد معدنی است که به بازگرداندن تعادل به مایعات بدن کمک می کند.
سازمان بهداشت جهانی استفاده از محلول استاندارد ORS را هنگام درمان کم آبی بدن به دلیل گرمازدگی یا اسهال توصیه می کند. این کار را می توان در خانه با مخلوط کردن 1 لیتر آب آشامیدنی تمیز با 8 قاشق چایخوری شکر و ½ قاشق چایخوری نمک انجام داد.
درمان خانگی گرمازدگی
- مصرف لبنیات مانند ماست و دوغ در روزهای گرم برای تنظیم آب بدن بسیار مفید است. ماست و دوغ باعث خنک نگه داشتن بدن می‌شوند.
- استفاده از دوش آب سرد از مواردی است که به کاهش علائم گرمازدگی بسیار کمک می‌کند. این کار باعث پایین آمدن دمای بدن می‌شود.
- استفاده از ترکیباتی مانند ماش و آب یکی دیگر از روش‌های درمان خانگی گرمازدگی است. این نسبت باید به میزان 1 به 3 باشد. یک فنجان ماش به همراه سه فنجان آب را بجوشانید و سپس آن را صاف کرده و میل کنید. ماش گیاهی ضد تب است و دمای بدن را کاهش می‌دهد.
- آب پیاز یکی دیگر از مواردی است که می‌تواند برای درمان گرمازدگی مفید باشد. البته از آب پیاز به میزان کم باید استفاده کرد. ترکیب یک قاشق چایخوری آب پیاز با عسل در روزهایی که درگیر گرمازدگی هستید بسیار مفید است.
- ترکیباتی مانند آب گشنیز و آب تمبرهندی نیز به دلیل طبع خنکشان در درمان گرمازدگی مؤثرند. علاوه بر این این دو ترکیب خاصیت ضد تهوع نیز دارند.
- ترکیب سرکه سیب با آب نیز در درمان گرمازدگی بسیار مفید است. اگر به گرمازدگی مبتلا شدید یک قاشق چایخوری سرکه سیب را با یک لیوان آب مخلوط کرده و بخورید. این کار به پر کردن الکترولیت‌های از دست رفتۀ بدن کمک خواهد کرد.
- جرعه جرعه مایعات نمکی مانند نوشیدنی های ورزشی یا آب نمک بخورید.
- از کافئین و الکل دوری کنید.
درمان پزشکی گرمازدگی
در بیمارستان به دلیل وجود امکانات دمای بدن بیمار به‌صورت مرتب اندازه‌گیری می‌شود. این کار مانع از پایین آمدن ناگهانی دمای بدن می‌شود. همچنین با انجام متناوب آزمایشات خون، نمک و دیگر املاح بدن بررسی می‌شود. با تشخیص پزشک داروها و روش‌هایی که موجب کاهش دمای بدن و جایگزینی الکترولیت‌های از دست رفتۀ بدن می‌شود تجویز می‌گردد.
در بیمارستان، فرد درمان زیر را دریافت خواهد کرد:
- مایعات داخل وریدی خنک شده
- یک پتو خنک کننده
- حمام یخ
- دارو برای جلوگیری از تشنج
- اکسیژن مکمل
کمک‌های اولیه در گرمازدگی
اگر فردی را دیدید که دچار گرمازدگی شده فورا با اورژانس تماس بگیرید. اما تا قبل از رسیدن آمبولانس اقدامات ساده‌ای را می‌توانید انجام دهید که به کاهش دمای بدن فرد کمک کند.
فرد را به مکانی خنک‌تر انتقال دهید. انتقال بیمار به سایه و یا در فضای کولردار می‌تواند کمک کننده باشد. اگر در خیابان هستید از مغازه‌ها کمک بگیرید و اگر در مکانی خارج از شهر هستید می‌توانید از کولر ماشین استفاده کنید.
لباس‌های اضافی را از تن فرد بیرون بیاورید و پوشش او را سبک کنید. این کار در مورد کودکان نیز بسیار توصیه می‌شود.
از آب خنک، حوله خیس، پارچه یا اسفنچ برای خنک کردن بدن بیمار استفاده کنید. می‌توانید با یک پارچۀ خیس او را باد بزنید و به کاهش دمای بدن او کمک کنید.
ترجیحا از یخ استفاده نکنید. به‌خصوص در مورد کودکان، افراد مسن و افراد دارای بیماری خاص. این کار باعث ایجاد شوک در بدن می‌شود و می‌تواند خطرناک باشد. اگر در مواجهه با فردی ناشناس هستید نیز این کار را انجام ندهید. زیرا شما از سوابق پزشکی او اطلاعی ندارید.
سخن پایانی
گرمازدگی یکی از عوارض شایع در فصل گرماست که اگر به‌موقع به آن رسیدگی نشود می‌تواند بسیار خطرناک باشد. داشتن اطلاعات دربارۀ علائم، دلایل بروز آن، راه‌های پیشگیری و نیز درمان به حل این مشکل کمک خواهد کرد. در این مقاله سعی کردیم نکات مفیدی در این خصوص ارائه دهیم و به حل این عارضه کمک کنیم. فراموش نکنید که در فصل گرما بیشتر مراقب خود، کودکان و افراد مسن باشید و گرمازدگی را جدی بگیرید.
یک پاسخ
تپش قلب و معده درد هم از علائم گرمازدگی محسوب میشع؟