چاقی در کودکان یک اپیدمی جهانی رو به رشد است که به‌دلیل باری که بر سیستم مراقبت‌های بهداشتی کودکان و بزرگسالان وارد می‌کند، نیازمند توجه است. مصرف غذاهای چرب و رژیم غذایی با قند بالا و همچنین استعمال دخانیات و ورزش‌نکردن از دلایل اصلی چاقی در کودکان و بزرگسالان است. تنها در ایالات متحد 34 درصد از کودکان مبتلا به چاقی هستند. 39 میلیون کودک زیر 5 سال در جهان در سال 2020 دارای اضافه وزن یا چاقی بودند.
چاقی دوران کودکی با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های چاقی مختلف مانند دیابت، بیماری‌های قلبی‌عروقی، سکته مغزی، انواع خاصی از سرطان در سنین بالاتر، مشکلات اجتماعی و افسردگی مرتبط است. در 30 سال گذشته، چاقی در کودکان در سراسر جهان بیش از دو برابر و در نوجوانان سه برابر شده است.
تعریف چاقی در کودکان
چاقی به عنوان داشتن چربی اضافی در بدن تعریف می‌شود و می‌توان آن را در کودکان با درصد BMI با استفاده از نمودار رشد تعیین کرد. کودکانی با شاخص توده بدنی 85 تا 95 درصدِ سایر هم‌سن و سال‌های خود در یک جنس، دارای اضافه وزن و افرادی با شاخص توده بدنی 95 درصد یا بیشتر نسبت به سایر هم‌سن و سال‌های خود در یک جنس به عنوان چاق در نظر گرفته می‌شوند.
نمودارهای رشد را می‌توان برای نظارت بر رشد کودک در طول زمان استفاده کرد. این نمودارها با صدک تقسیم می‌شوند و با مشخص‌کردن قد، وزن، BMI و سن کودک می‌توان دریافت که BMI کودک در کدام صدک قرار دارد. نمودارهای رشد توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها ارائه شده‌اند و می‌توان از آنها برای تشخیص چاقی در کودکان استفاده کرد.
بیشتر بدانید: همه چیر درباره عمل معده
علل چاقی در کودکان
چاقی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن کالری بیشتری نسبت به مصرف آن دریافت می‌کند. چاقی دوران کودکی به دلیل مصرف زیاد غذا، نوشیدن نوشیدنی‌های شیرین پرکالری، عدم ورزش و فعالیت بدنی و همچنین عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود.
وزن بدن توسط مکانیسم‌های فیزیولوژیکی مختلفی تنظیم می‌شود که تعادل بین انرژی دریافتی و مصرف انرژی را حفظ می‌کنند. با این حال افزایش دریافت انرژی دریافتی در بلند مدت می‌تواند وزن را زیاد کند. به عنوان مثال، دریافت روزانه 120 کیلوکالری اضافه (مثل دریافت یک نوشیدنی شیرین) باعث افزایش 50 کیلوگرمی توده بدن در طی 10 سال می‌شود. بنابراین، عواملی که می‌توانند انرژی دریافتی را افزایش دهند، یا مصرف انرژی را کاهش دهند، در درازمدت باعث چاقی می‌شوند.
عوامل ژنتیکی هم تأثیر به‌سزایی بر استعداد فرد برای چاقی دارند، اما سایر عوامل رفتاری و محیطی نیز قطعا در چاقی کودکان نقش دارند.
علائم و عوارض چاقی
علائم و عوارض چاقی شامل اختلالات تنفسی مانند آپنه خواب، بیماری مزمن انسدادی ریه و انواع خاصی از سرطان مانند پروستات و روده در مردان، سرطان سینه و رحم در زنان، بیماری عروق کرونر قلب، دیابت نوع 2، افسردگی، مشکلات کبد و کیسه صفرا، بیماری ریفلاکس معده، فشار خون بالا، کلسترول بالا، سکته مغزی و بیماری‌های مفاصل مانند آرتروز، درد در زانو و کمر است. بچه‌های چاق معمولا دارای مشکلات سلامتی بیشتری نسبت به هم‌سن و سال‌های خود هستند. کودکان چاق مقادیر زیادی چربی در ناحیه شکم دارند.
پیشگیری و درمان چاقی در کودکان
پیشگیری و درمان چاقی در کودکان با مصرف کمتر غذا و افزایش فعالیت بدنی امکان‌پذیر است. با این حال باید در نظر بگیرید که رژیم لاغری برای کودکان تنها در شرایط خاصی توسط متخصص تغذیه تجویز می‌شود؛ برای مثال زمانی که شاخص توده بدنی خیلی بالا است و یا کودک دارای مشکلات مرتبط با سلامتی است. در بقیه موارد با استفاده از یک رژیم غذایی مناسب، وزن کودک ثابت نگه داشته می‌شود تا با افزایش قد در طول زمان، تناسب وزن نسبت به قد بیشتر شود. رژیم غذایی لاغری در کودکان به‌دلیل رشد فعال ارگان‌های آنها و نیازی که برای ذخیره مواد غذایی برای بلوغ دارند چالش‌برانگیز است و در صورت لزوم باید تحت نظر متخصص اطفال و یک رژیم شناس انجام شود.
با این حال، نکته قابل توجه این است که رعایت برنامه‌های رژیم غذایی و کاهش وزن در طولانی مدت بسیار دشوار است. مطالعات نشان می‌دهد که بزرگسالانی که با استفاده از یک برنامه غذایی وزن خود را کم می‌کنند، تقریباً 50 درصد از این کاهش وزن را در عرض یک سال و تمام آن را در عرض 5 سال دوباره به‌دست می‌آورند. عدم بلوغ فکری و روانی کودکان در مقایسه با بزرگسالان و حساسیت آنها به فشار هم‌سالان، مشکلات عملی بیشتری را برای درمان موفقیت‌آمیز چاقی در کودکان ایجاد می‌کند. اکثر تلاش‌ها برای کاهش چاقی در کودکان از رویکردهای مبتنی بر خانواده یا مدرسه استفاده می‌کند، اگرچه درمان‌های دارویی و جراحی نیز در دسترس هستند.
سوالات رایج درباره چاقی در کودکان
آیا جراحی در چاقی کودکان توصیه می‌شود؟
جراحی لاغری در کودکان در شرایط خیلی خاصی توصیه می‌شود. با این حال وقتی چاقی بسیار شدید باشد و با عوارض مختلفی همراه باشد، ممکن است پزشک جراحی لاغری را به‌عنوان یک درمان توصیه کند. اما به‌طور کلی سن قانونی برای جراحی لاغری 16 تا 70 سال است.
