شیوع چاقی و اضافه وزن رو به افزایش است و به یک اپیدمی در سراسر جهان تبدیل شده است. چاقی تأثیرات مضری بر همه سیستم‌های بدن از جمله سلامت باروری دارد. شیوع چاقی در زنان نابارور بالاست و مشخص است که بین چاقی و ناباروری ارتباط وجود دارد. رابطه بین چاقی و عملکرد تولید مثل تا حد زیادی شناخته شده است. زنان دارای اضافه وزن بیشتر در معرض اختلالات قاعدگی و عدم تخمک‌گذاری و انواع بیماری های چاقی هستند. کاهش شانس باروری، عدم لانه‌گزینی جنین، افزایش خطر سقط جنین و عوارض بارداری در این زنان بیشتر است.
روش‌های لاغری از جمله عمل جراحی می‌تواند نقش زیادی در کاهش وزن و افزایش شانس باروری این زنان داشته باشد.
رابطه چاقی و کاهش شانس باروری
زنان چاق به‌دلیل اختلال در تنظیم محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان، بیشتر در معرض اختلال تخمک‌گذاری هستند. در توضیح بیشتر باید گفت زنان چاق اغلب دارای سطوح بالاتری از انسولین در گردش هستند که محرک شناخته شده‌ای برای افزایش تولید آندروژن تخمدان است به همین دلیل شانس باروری کمتری دارند. این آندروژن‌ها به‌دلیل وجود بافت چربیِ بیش از حد، با سرعت بالایی به استروژن تبدیل می‌شوند که منجر به بازخورد منفی در محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان می‌شود و هورمون‌های محرک تخمدان را کاهش می‌دهد که خود منجر به کاهش شانس باروری در این زنان است. زیاد بودن انسولین همچنین به‌طور مشهودی به ایجاد سندرم تخمدان پلی سیستیک در ارتباط است که خود شانس باروری را می‌کاهد.
از طرف دیگر افزایش سطح آندروژن‌های ناشی از تخمدان منجر به ساخت چربی در ناحیه شکم می‌شود که خود مقاومت به انسولین را بالا برده و با افزایش انسولین در گردش، تخمدان را برای تولید آندروژن و بازخورد منفی در محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان بیشتر تحریک می‌کند.
اسیدهای چرب آزاد اضافی نیز ممکن است اثر سمی در بافت‌های تولید مثل داشته باشد که منجر به آسیب سلولی و یک حالت التهابی مزمن شوند. سطوح تغییر یافته هورمون‌هایی که از بافت چربی منشا می‌گیرند مانند لپتین، می‌تواند در ساخت استروئیدها تأثیر گذاشته و مستقیماً روی جنین در حال رشد اثر بگذارد.
در زنان چاق، دیواره رحم هم حساس است و ممکن است نتواند به خوبی لانه‌گزینی جنین را پذیرا باشد و یا از جنین محافظت کند. همچنین ناهنجاری‌های جفت در این زنان با نرخ بالاتر سقط جنین، مرده‌زایی و پره‌اکلامپسی همراه است.
تاثیر لاغری بر افزایش شانس باروری
همان‌طور که مشخص است کاهش وزن همه مکانیزم‌های گفته شده در قسمت بالا را معکوس می‌کند. مقامت به انسولین و سطح انسولین در گردش کاهش می‌یابد و در نتیجه با تولید آندروژن کمتر، محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان کمتر مهار شده و به ساخت گنادوتروپین‌های محرک تخمدان که برای باروری لازم هستند ادامه می‌دهد.
از طرف دیگر با کاهش اسیدهای چرب آزاد و سایر عوامل التهاب‌زایی که به‌دلیل چربی‌های اضافی در خون ترشح می‌شوند، میزان التهاب کاهش پیدا کرده و شانس لقاح، لانه گزینی و باقی‌ماندن جنین سالم تا زمان طبیعی زایمان افزایش می‌یاید. در یک کلام، لاغری سبب افزایش شانس باروری در زنان چاق می‌شود.
روش‌های لاغری برای افزایش شانس باروری
فارغ از نوع روش، این کاهش وزن است که سبب افزایش شانس باروری می‌شود. با این حال، اولین و در دسترس‌ترین روش برای لاغری، رژیم غذایی و ورزش است. اما واقعیت این است که پایبندی به یک رژیم غذایی در بلند‌مدت و از آن مهم‌تر جلوگیری از بازگشت وزن ازدست‌رفته بسیار سخت است. مطالعات نشان می‌دهند که تقریبا نیمی از وزن از دست رفته ظرف یکسال از پایان رژیم غذایی و تقریبا همه آن پس از 5 سال باز می‌گردد. وقتی اضافه‌وزن در حد 5 تا 10 کیلوگرم باشد، اقدام مجدد برای لاغری یا حفظ وزن قابل دستیابی است. اما وقتی وزن اضافی چندین ده کیلوگرم باشد، لاغرشدن و لاغر ماندن خیلی چالش‌برانگیز خواهد شد. در این شرایط عمل جراحی لاغری مورد استفاده قرار می‌گیرد تا شانس باروری را در زنان افزایش دهد.
چه کسانی کاندید مناسبی برای جراحی لاغری هستند؟
افراد زیر کاندید مناسبی برای جراحی لاغری محسوب می‌شوند:
- وزن بدن بیش از 100 پوند یا 45 کیلوگرم بالاتر از وزن ایده‌آل
- شاخص توده بدنی (BMI) بیشتر از 40
- شاخص توده بدنی (BMI) بیشتر از 35 با عوارض مرتبط با چاقی، از جمله فشار خون بالا، دیابت نوع 2، آپنه خواب، بیماری کیسه صفرا و ناباروری
- ناتوانی در کاهش وزن و حفظ آن با روش‌های مرسوم مثل ورزش و رژیم غذایی
انواع جراحی لاغری
جراحی لاغری برای افزایش باروری انواع مختلفی دارد که در این‌جا مهمترین انواع آن‍را بررسی می‌کنیم.
بای پس معده Roux-en-Y (roo-en-wy).
این روش رایج‌ترین روش بای‌پس معده است. این جراحی معمولاً قابل برگشت نیست. Roux-en-Y (roo-en-wy) با کاهش مقدار غذایی که افراد می‌توانند هر بار بخورند و کاهش جذب مواد مغذی عمل می‌کند.
جراح بالای معده را برش می‌دهد و آن را از بقیه قسمت‌های معده جدا می‌کند. کیسه به دست آمده به اندازه یک گردو است و فقط حدود 30 گرم غذا را در خود جای می‌دهد. به‌طور معمول، معده می‌تواند مقادیر خیلی بیشتری از غذا و مایعات را در خود جای دهد.
سپس جراح روده کوچک را بریده و بخشی از آن را مستقیماً روی کیسه می‌دوزد. غذا وارد این کیسه کوچک معده و سپس مستقیماً وارد روده کوچکی می‌شود که به آن دوخته شده است. در این روش غذا، بیشترِ معده و قسمت اول روده کوچک را دور می‌زند و در عوض مستقیما وارد قسمت میانی روده کوچک می‌شود.
اسلیو گاسترکتومی
با اسلیو گاسترکتومی، حدود 80 درصد معده از بدن خارج شده و یک کیسه لوله مانند دراز شبیه آستین باقی می‌ماند. این معده کوچک نمی‌تواند مقدار زیادی غذا را در خود جای دهد. همچنین هورمون تنظیم کننده اشتها (گرلین) کمتری تولید می‌کند که ممکن است میل به خوردن را کاهش دهد.
از مزایای این روش می‌توان به کاهش وزن قابل توجه و عدم تغییر مسیر روده اشاره کرد. اسلیو گاسترکتومی نسبت به سایر روش‌ها به بستری کوتاه‌تری در بیمارستان نیاز دارد.
