بیماری کبد چرب به معنای تجمع چربی در واکوئل‌های کبدی است. این نوع بیماری ممکن است در اثر مصرف الکل و یا دلایلی غیر از آن (مانند چاقی) ایجاد شود که به ترتیب به آنها «کبد چرب الکلی» (alcoholic fattyliver disease) و «کبد چرب غیرالکلی» (non-alcoholic fatty liver disease) یا NAFLD گفته می‌شود.
کبد چرب غیرالکلی در سال‌های اخیر به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. همانگونه که چاقی در سایر بیماری ها می تواند دخیل باشد مطالعات مختلف نشان داده اند که ارتباط تنگاتنگی بین ابتلا به کبد چرب غیرالکلی و اضافه وزن و چاقی وجود دارد. ما در این مقاله مکانیزمهای ارتباطی این نوع بیماری کبد چرب و چاقی را بررسی می‌کنیم.
درباره بیماری‌های ناشی از چاقی بیشتر بدانید
بیماری کبد چرب چیست و چه مراحلی دارد؟
NAFLD به‌عنوان تجمع بیش از حد چربی (بیش از 5٪) در کبد که به الکل یا سایر داروها نسبت داده نمی‌شود، تعریف می‌شود. این بیماری در 4 مرحله اصلی توسعه می‌یابد. اکثر مردم در مرحله اول باقی می‌مانند، هرگز متوجه ابتلا به کبد چرب نمی‌شوند و بیماری آنها نیز گسترش نمی‌یابد. اما در تعدادی از موارد، اگر این عارضه تشخیص داده نشده و مدیریت نشود، می‌تواند پیشرفت کند و در نهایت منجر به آسیب کبدی پایدار شود.
مراحل اصلی کبد چرب غیرالکلی عبارتند از:
- کبد چرب ساده (استئاتوز) – تجمع تا حد زیادی بی‌ضرر چربی در سلول‌های کبد که ممکن است تنها در طی آزمایش‌های انجام‌شده مانند آزمایش خون و یا سونوگرافی تشخیص داده شود.
- استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH) – شکل جدی‌تر NAFLD، که در آن کبد ملتهب شده است.
- فیبروز – در این مرحله التهاب مداوم می‌تواند سبب ایجاد اسکار در بافت کبد شده و به رگ‌های متصل آن نیز آسیب بزند. با این حال هنوز هم کبد می‌تواند فعالیت خود را انجام دهد.
- سیروز – آخرین مرحله کبد چرب غیرالکلی است که پس از سال‌ها التهاب ایجاد می‌شود. در اینجا، بافت کبد جمع شده و به‌شکل یک توده درمی‌آید. این آسیب دائمی است و منجر به نارسایی کبد می‌شود. ایجاد سرطان نیز محتمل است. کبد دچار سیروز، به شکل اولیه بازنمی‌گردد و نمی‌تواند وظایف معمول خود را انجام دهد. بیماران در این مرحله مجبور به پیوند کبد هستند.
ممکن است سال‌ها طول بکشد تا فیبروز یا سیروز ایجاد شود. برای جلوگیری از بدتر‌شدن این وضعیت لازم است که تغییراتی در سبک زندگی اعمال شود.
ارتباط چاقی با کبد چرب غیر الکلی
چاقی یکی از فاکتورهای بسیار مهمی است که می‌تواند سبب ایجاد کبد چرب غیرالکلی و یا بدتر شدن آن شود. مطالعات نشان می‌دهند که افراد چاق 3.5 برابر احتمال بیشتری دارد که به کبد چرب غیرالکلی مبتلا شوند.
اگر درحال چاق شدن هستید و یا زمان زیادی است که اضافه وزن دارید، لازم است با کاهش وزن به شیوه‌ای صحیح، کبد چرب خود را درمان کنید.
با این حال، لازم به‌ذکر است که کاهش سریع وزن نیز می‌تواند سبب کبد چرب گردد. به همین دلیل، باید برای جلوگیری از ابتلا و یا درمان این عارضه، به‌تدریج و با کمک یک متخصص تغذیه وزن خود را کاهش دهید.
اهمیت توزیع چربی در ابتلا به کبد چرب
توجه به این نکته ضروری است که توزیع چربی ممکن است مهم‌تر از کل مسئله چاقی باشد که توسط BMI منعکس می‌شود. چاقی مرکزی یا چاقی احشایی، ارتباط بیشتری با کبد چرب دارد. همچنین تجمع چربی در احشا ارتباط نزدیک‌تری با مقاومت به انسولین، که بخشی جدایی‌ناپذیر از علت‌شناسی ایجاد بیماری کبد چرب است، دارد. گزارش‌های متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد کبد چرب غیرالکلی ممکن است در افراد لاغر (دارای BMI پایین) که در قسمت مرکزی بدن خود چربی زیادی دارند، رخ دهد.
به طور کلی ارتباط بین کبد چرب و چاقی در حوزه‌های زیر است:
مقاومت به انسولین
یکی از مهمترین مکانیزم‌هایی که از طریق آن چاقی به کبد چرب می‌انجامد، ایجاد مقاومت به انسولین است. انسولین هورمونی است که توسط پانکراس یا همان لوزالمعده تولید می‌شود و با ورود قند خون به داخل سلول‌ها کمک می‌کند که وقتی گلوکز وارد سلول می‌شود، در چرخه کرپس سوخته و انرژی تولید کند. وقتی انسولین خون کم باشد و یا بدن نسبت به آن مقاومت نشان‌دهد، قند خون وارد سلول نمی‌شود و در عوض برای ساخت چربی وارد کبد می‌شود. بدن این قند را به عنوان یک انرژی اضافه وارد‌شده به بدن در نظر گرفته و برای ذخیره کردن، آن را تبدیل به چربی می‌کند. این چربی اضافه در کبد تجمع یافته و منجر به بیماری کبد چرب غیرالکلی می‌شود.
یکی از روش‌های موثر برای کاهش وزن و رهایی از ابتلا به بیماری‌هایی مانند کبد چرب، عمل لاغری است که باید حتما توسط جراح لاغری متخصص و حاذق انجام شود.
التهاب
چربی‌هایی که در ناحیه شکمی و دور احشا تجمع پیدا میکنند، عوامل التهابی را در داخل خون آزاد میکنند که می‌تواند مشکلات زیادی را ایجاد کند. از آنجا که بیماری کبد چرب نیز یک بیماری التهابی است، به‌وسیله این عوامل التهابی تشدید پیدا‌کرده و بدتر می‌شود. کاهش وزن، با کاهش آزادشدن مواد التهاب‌زا در داخل خون، می‌تواند تاثیر زیادی در بهبود بیماری کبد چرب داشته باشد.
مواد غذایی اضافه به چربی تبدیل می‌شود
چاقی به معنای دریافت انرژی بیش از حد است. این انرژی مازاد نیاز بدن است و به همین دلیل، بدن آن را ذخیره می‌کند. ذخیره سازی انرژی در بدن در قالب چربی است. چربی‌هایی که ساخته می‌شوند در اطراف احشاء و داخل کبد ذخیره می‌شوند و روند ایجاد بیماری کبد چرب غیرالکلی را تسریع میکنند.
تغییر باکتری های طبیعی بدن
میلیون‌ها باکتری ساکن بدن ما هستند که بیشتر آنها در روده زندگی میکنند و برای سلامت بدن ما لازم هستند. مطالعات زیادی نشان می‌دهند که چاقی می‌تواند سبب تغییر این باکتری‌های مفید شود. این تغییرات می‌تواند با انتقال باکتری‌های بیماری‌زا، استخراج انرژی از اسیدهای چرب زنجیره کوتاه (SCFAs)، سرکوب روده‌ای بیان فاکتور چربی ناشی از ناشتا (FIAF)، کاهش اسیدهای صفراوی و تغییر متابولیسم کولین بر بیماری کبد تأثیر بگذارد.
سایر مکانیزم‌ها
چاقی با ناهنجاری‌های چربی، تجمع چربی کبدی، پراکسیداسیون لیپیدی، اختلال عملکرد میتوکندری، تولید بیش از حد گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) و التهاب همراه است که همگی با پیشرفت بیشتر استئاتوز و فیبروز مرتبط هستند.
سخن آخر
همان‌طور که در این مقاله بیان شد، چاقی می‌تواند با مکانیزمهای متفاوتی سبب بیماری کبد چرب غیرالکلی شود. به عبارت دیگر، چاقی یکی از مهمترین دلایل ابتلا به این عارضه است. کبد چرب دارای مراحلی است که در مرحله نهایی که سیروز نام دارد، این ارگان به طول کامل از کار افتاده و برای ادامه زندگی بیمار، نیاز به پیوند کبد است. با توجه به مشکلات جدی که بیماری کبد چرب غیرالکلی می‌تواند برای سلامت فرد ایجاد کند، افراد مبتلا باید با کاهش وزن به شیوه صحیح بیماری کبد چرب غیرالکلی خود را درمان نمایند. لازم به ذکر است که کاهش سریع وزن می‌تواند به تشدید این عارضه منجر گردد.
