انواع بیماری های ناشی از چاقی کدامند؟

افرادی که چاق هستند، در مقایسه با افراد با وزن مناسب، در معرض خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات سلامتی جدی هستند. بیماری های ناشی از چاقی یک تهدید بزرگ برای بشر در قرن جدید محسوب می‌شوند.

آخرین گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که حداقل یک نفر از هر سه نفر جمعیت بزرگسال جهان اضافه وزن دارند و تقریباً یک نفر از هر 10 نفر چاق است. علاوه بر این، بیش از 40 میلیون کودک زیر پنج سال دارای اضافه وزن هستند.

اضافه وزن یا چاقی می‌تواند تأثیر شدیدی بر سلامتی داشته باشد. حمل چربی اضافی منجر به عواقب جدی مانند بیماری‌های قلبی‌عروقی (عمدتاً بیماری قلبی و سکته مغزی)، دیابت نوع 2، اختلالات اسکلتی عضلانی مانند آرتروز و برخی سرطان‌ها (آندومتر، سینه و روده بزرگ) می‌شود و در نهایت به مرگ زودرس و ناتوانی می‌انجامد اما یکی از ره های موثر که باعث کاهش وزن و بهبود بیماری های ناشی از چاقی می شود جراحی چاقی است.

بیماری های چاقی

انواع بیماری های ناشی از چاقی به شرح زیر هستند:

مشکلات روانی اجتماعی

اضافه وزن ممکن است سبب تحقیر و کاهش اعتماد به نفس فرد شود. این تحقیر در آموزش، اشتغال، مراقبت‌های بهداشتی و جاهای دیگر رخ می‌دهد. مطالعات نشان می‌دهند که افراد چاق که برای کاهش وزن به مراکز درمان چاقی مراجعه می‌کنند، دارای ناهنجاری‌های زیادی در زندگی اجتماعی خود هستند. هرچه چاقی شدیدتر باشد، این اختلالات هم بیشتر است. به نظر می‌رسد زنان چاق بیشتر از مردان چاق در معرض ابتلا به مشکلات روانی و اجتماعی هستند.

دیابت نوع 2

یکی از بیماری های ناشی از چاقی دیابت نوع 2 است. برخلاف دیابت نوع 1 که در آن بدن فرد انسولین کمی تولید می‌کند یا اصلا انسولین تولید نمی‌کند، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 انسولین تولید می‌کنند، اما بدن آنها قادر به استفاده از آن نیست. این مشکل منجر به افزایش قند خون می‌شود که خود می‌تواند باعث آسیب به اندام‌ها و بافت‌های بدن شود. چاقی و ژنتیک از عوامل اصلی شروع دیابت نوع 2 در نظر گرفته می‌شوند.

با این حال، برخلاف تصور رایج، دیابت نوع 2 مرتبط با چاقی را می‌توان از طریق تغییر سبک زندگی و کنترل رژیم غذایی درمان کرد. جراحی یکی از روش‌های رایج برای کنترل چاقی در این افراد است.

محققان به این نتیجه رسیدند که عمل جراحی چاقی تاثیر بسزایی در درمان دیابت نوع 2 دارد.

آپنه خواب

آپنه خواب یکی دیگر از بیماری های ناشی از چاقی است. اگرچه دلایل مختلفی برای آپنه خواب وجود دارد، چاقی شایع‌ترین علت آن در بزرگسالان است. در طول خواب، ماهیچه‌های گلو و زبان شل هستند و بافت نرم دهان و گلو می‌تواند باعث مسدود شدن راه هوایی شود. این عارضه منجر به دوره‌های 10 ثانیه‌ای یا بیشتر انسداد راه‌های هوایی می‌شود که در آن تنفس فرد متوقف می‌شود. این توقف منجر به بیداری مکرر در طول شب، بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ زودرس می‌گردد.

کاهش وزن، مقدار بافت نرمی را که می‌تواند در طول خواب مسیر تنفسی را ببند کاهش می‌دهد و به این روش این نوع از بیماری های ناشی از چاقی را کنترل می‌کند. همچنین به فرد اجازه می‌دهد در هنگام بروز آپنه خواب راحت‌تر حرکت کرده و مجرای تنفسی خود را باز کند. به این دو دلیل، احتمال کمی وجود خواهد داشت که فرد دوره‌های طولانی بدون تنفس و اکسیژن را تجربه کند.

فشار خون بالا

یک چهارم موارد پرفشاری خون در مردان و زنان ناشی از افزایش وزن است. هنگامی که بافت چربی مانع از پمپاژ درست خون توسط قلب و عروق می‌شود، فشار خون فرد افزایش می‌یابد. قلب نیز به نوبه خود باید برای پمپاژ خون در بدن سخت‌تر کار کند که خود فرد را مستعد ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌کند.

بیماری‌های استخوان، مفاصل، ماهیچه‌ها، بافت همبند

استئوآرتریت یکی از بیماری های ناشی از چاقی است که در افراد دارای اضافه وزن به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. استئوآرتریتی که در زانوها و مچ پا ایجاد می‌شود، ممکن است مستقیماً با وزنی که این مفاصل تحمل می‌کنند مرتبط باشد. با این حال، استئوآرتریت در سایر مفاصل نشان می‌دهد که اضافه وزن می‌تواند با مکانیزم‌هایی متابولیسم غضروف و استخوان را تغییر دهند و به آنها آسیب برساند.

یک روش بسیار موثر برای افرادی که اضافه وزن بالایی دارند و دچار بیماری های ناشی از چاقی مانند دیابت، زانو درد، فشار بالا و… هستند، انجام  انواع عمل لاغری از جمله اسلیو معده و بای‌پس معده است که از شایع ترین عمل معده می‌باشند و حتما باید توسط یک متخصص باسابقه انجام شود.

بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) و استئاتوهپاتیت غیر الکلی

بروز بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) در حال افزایش است و به یکی از شایع‌ترین علل بیماری کبد در سراسر جهان تبدیل شده است. این بیماری NAFLD یکی از عوامل خطر ایجاد تومورهای دستگاه گوارش، به ویژه سرطان کبد در نظر گرفته می‌شود. چاقی یک عامل خطر مهم برای شروع NAFLD است. تجمع چربی نابجا، از جمله چاقی احشایی و کبد چرب منجر به اختلال عملکرد بافت چربی می‌شود که به نوبه خود باعث افزایش سیتوکین‌های پیش التهابی و بروز سایر مشکلات مرتبط با سلامتی می‌گردد. بنابراین بیماری کبر چرب غیر الکلی یکی از بیماری های ناشی از چاقی محسوب می‌شود.

بیماری‌های کیسه صفرا

هنگامی که شاخص توده بدنی یا BMI کمتر از 24 کیلوگرم بر متر‌مربع باشد، بروز سنگ‌های صفراوی علامت‌دار تقریباً 250 در 100000 نفر در سال است. اما ایجاد سنگ‌ها به تدریج با افزایش BMI به 30 افزایش می‌یابد و زمانی که BMI از 30 کیلوگرم بر متر مربع فراتر برود، به شدت زیاد می‌شود.

علت افزایش خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا با افزایش وزن، افزایش گردش کلسترول در خون است. وقتی کل چربی بدن زیاد می‌شود، کسترول در گردش نیز افزایش می‌یابد. تولید کلسترول به‌طور خطی با چربی بدن مرتبط است. تقریباً 20 میلی‌گرم کلسترول اضافی برای هر کیلوگرم چربی اضافی بدن ساخته می‌شود. بنابراین، افزایش 10 کیلوگرمی چربی بدن منجر به سنتز روزانه همان مقدار کلسترول می‌شود که در زرده یک تخم مرغ وجود دارد. افزایش کلسترول نیز به نوبه خود در صفرا دفع می‌شود. غلظت بالای کلسترول نسبت به اسیدهای صفراوی و فسفولیپیدها در صفرا، احتمال رسوب سنگ‌های صفراوی کلسترولی را در کیسه صفرا افزایش می‌دهد. پس همان‌طور که می‌بینید یکی دیگر از بیماری های ناشی از چاقی سنگ کیسه صفرا است.

البته باید در نظر بگیرید که در طول کاهش وزن، احتمال سنگ کیسه صفرا افزایش می‌یابد، زیرا جریان کلسترول از طریق سیستم صفراوی افزایش یافته و دفع می‌گردد. رژیم‌های غذایی با سطوح متوسط چربی که باعث انقباض کیسه صفرا و در نتیجه تخلیه کلسترول آن می‌شود ممکن است این خطر را کاهش دهند. به‌طور مشابه،در صورت افزایش خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا، استفاده از اسیدهای صفراوی مانند «اسید اورسودوکسی کولیک» ممکن است توصیه شود.

سایر بیماری های ناشی از چاقی

علاوه بر عارضه‌های ذکر شده، ارتباط‌هایی بین بروز سرطان‌ سینه، رحم، مری، لوزالمعده و چاقی پیدا شده است. هر چه BMI بیمار بیشتر باشد و هر چه مدت طولانی‌تری بالا بماند، احتمالاً عوارض ناشی از چاقی او بیشتر خواهد شد.

از سوی دیگر هر چه فرد زودتر بتواند وزن خود را کاهش دهد و شاخص توده بدنی خود را حفظ کند، عوارض کمتری را متحمل خواهد گشت.

سخن آخر

بیماری های ناشی از چاقی بسیار گسترده هستند. برخی از آنها به‌طور مستقیم با چاقی مرتبط هستند و برخی دیگر به نظر می‌رسد که با افزایش وزن افزایش می‌یابد. چاقی با مشکلات روانی اجتماعی، دیابت نوع 2 ، آپنه خواب، سرطان، مشکلات تنفسی، فشار خون بالا و سنگ کیسه صفرا مرتبط است.